Προχωρώντας προς μια πολύγλωσση εποχή
Η απόκτηση μιας σειράς διαφορετικών γλωσσών είναι ευκολότερη από ότι νομίζετε, γράφει ο Neil Madden.
Αν κάποιος σας έλεγε ‘flisni me mua’, θα ξέρατε τι σημαίνει, ή ακόμα ποια γλώσσα μιλούσε; Με 225 γηγενείς γλώσσες, η γλωσσική κληρονομιά της Ευρώπης είναι πλούσια και ποικίλη, ένα γεγονός που πρέπει να γιορτάζεται. Αλλά πόσο καλοί είναι οι Ευρωπαίοι στην εκμάθηση των γλωσσών των κοντινών (και των όχι τόσο) γειτόνων τους; Πολλοί Ευρωπαίοι μπορεί να σκεφτούν ότι η μονογλωσσία είναι ο κανόνας. Ωστόσο, μεταξύ του μισού και των δυο τρίτων του πληθυσμού του κόσμου, οι άνθρωποι είναι δίγλωσσοι σε κάποιο βαθμό, και ένας σημαντικός αριθμός από αυτούς είναι «πολύγλωσσοι», δηλαδή, έχουν κάποιο επίπεδο ικανότητας σε ένα φάσμα γλωσσών (κατανόηση, και/ή γραφή, και/ή ομιλία κ.λπ.).
Η πολυγλωσσία είναι πολύ περισσότερο μια φυσιολογική ανθρώπινη κατάσταση από ότι είναι η μονογλωσσία. Υπάρχουν εκατομμύρια άνθρωποι που νομίζουν ότι δεν γνωρίζουν καμιά γλώσσα εκτός από τη μητρική τους. Ωστόσο, πολλοί από αυτούς γνωρίζουν σε κάποιο βαθμό μιαν άλλη γλώσσα. Κι όμως, οι ευκαιρίες για να την εκμάθηση μιας νέας γλώσσας είναι σήμερα περισσότερες από ποτέ. Το Συμβούλιο της Ευρώπης για να τονίσει τη σημασία της εκμάθησης γλωσσών καθιέρωσε την Ευρωπαϊκή Ημέρα Γλωσσών (ΕΗΓ), που γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 26 Σεπτεμβρίου. Η ιδέα πίσω από την ΕΗΓ είναι να ενθαρρύνει την πολυγλωσσία. Η έννοια αυτή δεν είναι ούτε νέα ούτε ασαφής. Πρόκειται για ένα γεγονός της καθημερινής ζωής μεταξύ πολλών λαών στην Αφρική και την Ασία, και είναι ο κανόνας σε κάποια μέρη της Ευρώπης, ειδικά στις Κάτω Χώρες και την Σκανδιναβία, καθώς, επίσης, και γύρω από τη Μεσόγειο. Βέβαια. αυτό δεν σημαίνει το να τρομοκρατούνται οι άνθρωποι νομίζοντας ότι πρέπει να φτάσουν στο επίπεδο του «γηγενούς ομιλητή». Το ζήτημα είναι να μπορούν να επικοινωνούν, και να είναι κατανοητοί, σύμφωνα με τις δικές τους ανάγκες και απαιτήσεις. Η διεθνής διάδοση της Αγγλικής φαίνεται ακαταμάχητη, ενώ οι έρευνες επιβεβαιώνουν την εντύπωση ότι η απόκτηση κάποιου επιπέδου στην Αγγλική αποτελεί προτεραιότητα για τον μεγαλύτερο αριθμό ατόμων που μαθαίνουν γλώσσες (ένας στους τρεις ισχυρίζονται ότι μπορούν να συζητούν στην Αγγλική, σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο).
Ακόμα και από τη στιγμή που η απόκτηση της Αγγλικής επιτευχθεί δεν υπάρχει λόγος να σταματήσει κανείς. Πολλές άλλες γλώσσες είναι εξίσου σημαντικά εργαλεία για να αποκτηθούν εμπειρίες ζωής είτε στη δουλειά ή απλώς στα ταξίδια. Μια από τις ειρωνείες της παγκοσμιοποίησης είναι ότι η οριακή αξία της Αγγλικής θα μπορούσε να μειωθεί. Καθώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι αποκτούν τις δεξιότητες της «κοινής γλώσσας συνεννόησης», αυτό που θα κάνει τη διαφορά είναι η ικανότητα να μιλάει κανείς επιπρόσθετες γλώσσες. Στον κόσμο της εργασίας και της εκπαίδευσης, οι γηγενείς ομιλητές της Αγγλικής θα χρειαστεί να συναγωνιστούν με υποψήφιους που ήδη κατέχουν τη μητρική τους γλώσσα, επί πλέον την Αγγλική και, όλο ένα και περισσότερο, τις απαραίτητες γνώσεις μιας τρίτης ή τέταρτης γλώσσας. Επιπλέον, οι γλωσσικές ικανότητες φέρνουν κάτι περισσότερο από τα απλά οικονομικά οφέλη. Μας ενθαρρύνουν να είμαστε περισσότερο ανοιχτοί στους άλλους ανθρώπους, στους πολιτισμούς και τις στάσεις τους. Επίσης, προάγουν περισσότερο την πνευματική ευελιξία, επιτρέποντας μας να χειριζόμαστε διαφορετικά συστήματα εκπροσώπησης και να έχουμε μια ευελιξία αντίληψης. Δεν πρέπει να υποτιμούμε την αξία της εκμάθησης γλωσσών που μας προσφέρει βαθιά γνώση των άλλων ανθρώπων, του πολιτισμού και των παραδόσεων των άλλων χωρών. Όσοι μπορούν να επικοινωνούν με αυτοπεποίθηση με τους ανθρώπους από άλλα κράτη είναι πιθανό να γίνουν πιο ανεκτικοί. Να θυμάστε, επίσης, ότι όταν είναι κάποιος μονόγλωσσος σημαίνει το να εξαρτάται από τη γλωσσική ικανότητα και την καλή θέληση των άλλων. Μαθαίνοντας να χρησιμοποιεί μιαν άλλη γλώσσα είναι κάτι περισσότερο από την απόκτηση μιας χρήσιμης δεξιότητας - αντανακλά μια στάση σεβασμού της ταυτότητας και του πολιτισμού των άλλων και ανεκτικότητας στη διαφορετικότητα.
Το Συμβούλιο της Ευρώπης εγκαινίασε ένα πρόγραμμα για να δώσει τη δυνατότητα στους ανθρώπους να εκτιμήσουν το επίπεδο γνώσης τους σε μια ξένη γλώσσα. Το πρόγραμμα για το Ευρωπαϊκό Χαρτοφυλάκειο Γλωσσών έχει στόχο να κινήσει το ενδιαφέρον αυτών που μαθαίνουν γλώσσες, αναγνωρίζοντας τις προσπάθειες τους να επεκτείνουν και να διαφοροποιήσουν τις γλωσσικές δεξιότητές τους σε όλα τα επίπεδα, και να παρέχει τη δυνατότητα καταγραφής των δεξιοτήτων που έχουν αποκτήσει, ώστε να μπορούν να καταφύγουν σε αυτό το έγγραφο. Για παράδειγμα, όταν θα προχωρήσουν σε υψηλότερο επίπεδο μάθησης ή θα ψάχνουν για εργασία στη χώρα τους ή το εξωτερικό. Στηριζόμενοι σε ένα σύστημα δικτύων, αυτοί που μαθαίνουν τη γλώσσα μπορούν να αξιολογήσουν τις δεξιότητές τους - κατανόηση, ανάγνωση, ομιλία και γραφή - και να τις ταξινομούν σύμφωνα με τα έξι Ευρωπαϊκά επίπεδα. Αυτά τα επίπεδα έχουν υιοθετηθεί από τα κεντρικά σώματα πιστοποίησης στην Ευρώπη, από πολλά κράτη μέλη και από την Ευρωπαϊκή Ένωση, ειδικότερα σαν μέρος του προγράματος Europass, ένα σύστημα που σχεδιάστηκε να καταστήσει τις ατομικές ικανότητες διαφανείς και ικανές να συγκριθούν με εκείνες των άλλων κρατών μελών. Μία από τις βασικές θέσεις της Ευρωπαϊκής Ημέρας Γλωσσών είναι να ενδυναμώσει την ιδέα της εκμάθησης γλωσσών σαν μια δια βίου διαδικασία. Πολλοί ενήλικες πιστεύουν ότι, έχοντας χάσει (ή ακόμα απορρίψει) την ευκαιρία να αποκτήσουν μια νέα γλώσσα κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσής τους στο σχολείο, είναι πολύ αργά να αρχίσουν ξανά τη διαδικασία. Κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Σε όλη την Ευρώπη προσφέρονται μαθήματα, προγράμματα και τεχνικές (από βιβλία μέχρι CD-ROMs) για να βελτιώσουν τις γλωσσικές τους δεξιότητες. Αυτό που συχνά λείπει είναι το προσωπικό κίνητρο να ξεπεράσουν τον «παράγοντα του φόβου της γλώσσας». Πολλοί άνθρωποι αναπτύσσουν τις γλωσσικές δεξιότητες τους, αφού τελειώσουν το σχολείο ή το πανεπιστήμιο. Αυτό δεν αποτελεί έκπληξη. Η εκμάθηση γλωσσών στο σχολείο θεωρείται συχνά σαν μια υποχρέωση μάλλον παρά σαν μια ευκαιρία. Μόνο όταν αρχίσει κάποιος να εξερευνά τον έξω κόσμο, είτε για εργασία είτε για διασκέδαση διαπιστώνει την αξία των άλλων γλωσσών. Και μερικα ενθαρρυντικά λόγια: κάθε πρόσθετη γλώσσα που μαθαίνεται γίνεται σταδιακά ευκολότερη. Επομένως, όταν ξεπεράσετε το πρώτο εμπόδιο και επιθυμείτε να μάθετε Ουγγρικά ή μια διάλεκτο στα Κινέζικα, απλώς προσπαθήστε.
Αν θέλετε να βελτιώσετε τις γλωσσικές σας δεξιότητες, και να μάθετε περισσότερα για την Ευρωπαϊκή Ημέρα Γλωσσών, οι παρακάτω ιστοσελίδες προσφέρουν χρήσιμες πληροφορίες:
Παρεπιμπτόντως, η απάντηση στην αρχική ερώτηση είναι «Μίλα μου», στα Αλβανικά.
Ο Neil Madden είναι δημοσιογράφος και ζει στο Στρασβούργο.