Como se forman as palabras novas?

As linguas sempre evolucionan e cambian a medida que a xente comparte as súas ideas e viaxa. Durante o DEL do ano pasado, coñecemos a tradición de dar a benvida ás novas palabras seleccionando unha "palabra do ano". Este ano, imos profundar en como aparecen as novas palabras e como acaban nos dicionarios. Prepárate para mergullarte no mundo dos inventores da linguaxe!

O primeiro é o primeiro: todos somo inventores de lingua(s)!

Do mesmo xeito que Grace Hopper inventou o código informático COBOL, todos podemos ser inventores da linguaxe, xa sexa utilizando unha nova forma de emoticona, un xesto na linguaxe de signos ou unha nova palabra na linguaxe falada. Este proceso innovador prodúcese cando o noso vocabulario existente deixa lagoas no que desexamos expresar, moi probablemente cando nos enfrontamos a ideas, conceptos e situacións que non están claramente definidos na nosa mente. A miúdo tomamos préstamos doutras linguas, inventamos palabras completamente novas ou adaptamos as xa existentes para captar o que queremos expresar.

Por exemplo, en galego, un método para crear unha palabra nova sería engadir un prefixo ou un sufixo a unha palabra existente. Tal é o caso de palabras como "incrible", "incomprendido" e "incomodidade". É como xogar ao Tetris, no que hai que emparellar formas de bloques que encaixan entre si. Outra forma de facelo é combinar o son e o significado de dúas palabras xa existentes, as chamadas acrónimos, como "ofimática" (oficina + informática). Noutros casos, as palabras novas orixínanse cando o ser humano imita un son natural da natureza, o que explica por que os sons dos animais difiren dunha lingua a outra.

Segundo unha lenda popular, Grace Hopper acuñou o termo "bug" (insecto) para expresar o que ocorría cando os seus computadores non funcionaban correctamente. Isto exemplifica ben como aparecen novas palabras para adaptarse ás innovacións da industria tecnolóxica.

Algunhas palabras permanecen durante séculos e outras morren. Pero a viaxe que emprenden e como se incorporan á nosa fala din moito da época e o lugar en que vivimos e de como nos comunicamos neles. De feito, existe todo un campo de investigación científica dedicado á orixe e os cambios de significado das palabras ao longo do tempo: a etimoloxía. Por exemplo, sabías que a palabra "meme" procede do antigo verbo grego "mimeisthai", que significa "imitar"?  

Que determina que unha nova palabra teña éxito ou fracase?

A propia palabra "comunicar" suxire (do latín "com", que significa "con, xuntos") que desenvolvemos as palabras colectivamente. Para que unha palabra gañe popularidade, debe ser intelixíbel, aplicable e útil para moitos falantes. Estes son tamén criterios que se teñen en conta cando se inclúen novas palabras nos dicionarios oficiais ou cando se redefinen palabras antigas.

Cando os enxeñeiros crean novos dispositivos, adoitan patentalos para reclamar a súa propiedade. Do mesmo xeito, cando as novas palabras gañan popularidade, os institutos e academias nacionais da lingua interveñen para decidir se deben incluírse nos dicionarios oficiais. Nesta fase, os lingüistas e lexicógrafos investigan como se utiliza unha palabra concreta (significado), en que contextos (difusión) e durante canto tempo existiu (sustentabilidade). Tamén teñen en conta se a palabra reflicte algo importante que ocorre na sociedade en xeral. Así é como palabras como "ecoanxiété" ("eco" + "ansiedade") chegaron ao dicionario francés e "dödsdoula" ("morte" + "comadrona") ao sueco

Pero aquí está o truco importante que diferencia ás palabras dos dispositivos...

"Patentar" unha palabra nun dicionario oficial non inhabilita a ninguén para utilizala. Neste sentido, as linguas son máis democráticas que os dispositivos: calquera pode aprendelas, é libre de utilizalas e pode seguir desenvolvéndoas.

 
Agora é a túa quenda....

Crea un cartel colaxe de palabras

Para participar nesta iniciativa, facemos un chamamento á túa capacidade creativa! Convidámosche a crear unha colaxe de palabras utilizando recortes de revistas, debuxos ou imaxes dixitais para crear novas palabras.

Pautas:

  • A colaxe pode ser na túa lingua materna ou nunha lingua que esteas a aprender. Por favor, sinte libre de mesturar e combinar como queiras.
  • Carga o teu póster en formato pdf. Tamén podes subir o vídeo a unha plataforma de intercambio de arquivos como WeTransfer e facilitarnos esa ligazón.

Participando, contribuirás á creación dunha colección que pretende captar as posibilidades creativas e as sinerxías inherentes a cada lingua!

Crea o teu propio dicionario

Esta iniciativa é unha actividade de clase, que esixe a participación de todos e cada un dos alumnos. A misión é crear un dicionario con palabras que, como clase, creades que faltan na vosa lingua compartida. Talvez ti ou alguén da clase coñezades palabras doutras linguas que poderían ser útiles na lingua compartida, ou viceversa.

Pautas:

O dicionario debe incluír unha portada e unha lista de palabras.

Portada Lista de palabras
  • Nome
  • Escola
  • Ano
  • Lingua: a que lingua pertence a palabra
  • Categoría da palabra: a palabra é un substantivo (persoa, lugar ou animal), un adxectivo (unha palabra describindo un substantivo), ou un adverbio (unha palabra describindo un verbo)?
  • Definición: describe a túa palabra empregando outras palabras
  • Frase de exemplo: pon a palabra nunha frase
  • Motivación: escribe una breve motivación sobre por que/como a túa palabra é útil