Faak stelde fragen oer gebeartetaal

Op it mêd fan Dôvestúdzjes ferwiist it gebrûk fan in haadletter ‘D’ yn it wurd ‘Dôf’ nei it lidmaatskip fan in mienskip fan Dôven en it gebrûk fan in lânseigen gebeartetaal as earste of foarkarstaal. It gebrûk fan de lytse letter ‘d’ yn it wurd ‘dôf’ ferwiist nei minsken dy’t in medysk fêststeld gehoarferlies hawwe, mar dy’t harsels net as lid fan de mienskip fan Dôven beskôgje, en dy’t net in lânseigen gebeartetaal brûke kinne. (sjoch Signed Languages in Education in Europe – a preliminary exploration”, Lorraine LEESON, Dublin. Council of Europe. 2006)

Nee. Bern fan dôve minsken leare ek faak gebeartetaal; gebeartetaal sil dêrmei harren memmetaal wêze yn stee fan in sprutsen taal. Dêrneist leare âlden, bruorren en susters fan dôve bern ek gebeartetaal om de kommunikaasje makliker te meitsjen. Fierder binne der minsken dy’t gebeartetaal yn harren frije tiid leare, omdat se freonen hawwe dy’t dôf binne of dôvetolk wurde wolle, of gewoanwei yn taal ynteressearre binne.

Nee, dy is der net. Der binne in soad farianten en der kin mear as ien gebeartetaal yn in lân wêze, krekt as by mûnlinge talen. Der binne bygelyks twa gebeartetalen yn België (Frânsk Belgyske gebeartetaal en Flaamsk Belgyske gebeartetaal) of yn Spanje (Spaanske gebeartetaal en Katalaanske gebeartetaal). Ek binne der ûnderskate gebeartetalen yn lannen dêr’t deselde  taal praat wurdt, lykas yn it Feriene Keninkryk en Ierlân. Dat is it gefolch fan histoaryske ûntwikkelings dy’t oars ferrûn binne as dy fan de sprutsen talen. 

Ja, der binne taalfamyljes by gebeartetalen. Bygelyks Eastenrykse of Nederlânske gebeartetaal binne foar immen dy’t de Dútske gebeartetaal ken, makliker te begripen as foar immen dy’t de Italiaanske gebeartetaal ken. Dêr foaroer stiet dat de Britske gebeartetaal hiel oars is as hokker oare Europeeske gebeartetaal en allinne in relaasje mei de Australyske gebeartetaal hat.

Der is in ynternasjonaal kommunikaasje-systeem dat meastentiids International Sign (IS) neamd wurdt. It wurdt geregeld brûkt by ynternasjonale konferinsjes en gearkomsten mei dielnimmers dy’t net in mienskiplike gebeartetaal hawwe. Dizze taal wurdt yndie as lingua franca brûkt ûnder gebeartetaalbrûkers út ûnderskate lannen, ek yn spontane petearen. It kin net mei  Esperanto ferlike wurde, omdat it net in taal om himsels is. It hat net in fêststelde grammatika of lexicon en is fierhinne ôfhinklik fan gebearten, dy’t allinne yn dy spesifike kontekst dy betsjutting hawwe, en brûkt de wurdskat fan de memmetaal fan dejinge dy’t de gebearten makket. Dat betsjut, gebearten wurde ferdúdlike en fakentiids wurdt der mear as ien gebeart brûkt om in begryp te omskriuwen om der  wis fan te wêzen dat it begrepen wurdt.

Nee. It binne heech ûntwikkele talen mei harren eigen grammatika en syntaksis. Krekt as yn oare talen binne der útdrukkings dy’t dreech oer te setten binne en guon wurden/gebearten kinne net letterlik oerset wurde yn in oare (gebearte)taal.

It is dreech dêr in antwurd op te jaan. Yn alle lidsteaten binne net betroubere statistiken. Rûsd wurdt dat der yn de Europeeske Uny sa’n 750.000 Dôve gebeartetaalbrûkers binne. Trochsneed is likernôch 0,1% fan de befolking fan in lân Dôve gebeartetaalbrûker. Minsken dy’t gebeartetaal as twadde taal leare of bern fan Dôve âldelju of oare famyljeleden telle net mei. Rûsd wurdt dat der yn Finlân sa’n 5.000 gebeartetaalbrûkers binne, yn Frankryk 100.000 en yn Roemenië 20 oant 30.000.

It Frânske Ministearje fan Ûnderwiis wie dwaande mei it tarieden fan in bewurking fan parten fan it ERK (Frânske fersy) foar de Frânske gebeartetaal, benammen de mienskiplike referinsjenivo’s en beskriuwings.