Richting de veeltaligheid
Het ontwikkelen van een reeks verschilende talen is makkelijker dan je denkt, schrijft Neil Madden
Als iemand 'flisni me mua' tegen je zou zeggen, zou je dan weten wat het betekent of zelfs uit welke taal het komt? Met 225 verschilende talen is Europa’s taalkundig erfgoed iets om te trots op te zijn. Maar hoe goed zijn Europeanen in het begrijpen van hun buren? Veel Europeanen denken waarschijnlijk dat eentaligheid de norm is, maar de helft tot tweederde van de bevolking is tot een bepaald niveau tweetalig en een deel daarvan is zelfs meertalig.
Meertaligheid is juist meer de norm dan eentaligheid. Er zijn millioenen mensen die denken dat ze alleen hun moedertaal kennen; veel mensen beheersen echter op een of ander niveau wel een andere taal. De mogelijkheden om een nieuwe taal te leren, zijn groter dan ooit te voren. Om de waarde van taalkennis te benadrukken, heeft de Raad van Europa de Europese Dag van de Talen in het leven geroepen, die elk jaar op 26 september gevierd wordt. Het idee van de dag is om meertaligheid aan te moedigen. In feite is meertaligheid heel gewoon voor veel mensen in Azië en Afrika, en is het tegenwoordig ook de norm in grote delen van Scandinavië, de Benelux en rond de Middellandse zee. Meertaligheid betekent niet dat mensen een andere taal per se net zo goed moeten kunnen beheersen als hun moedertaal. Het doel is om, naar eigen wens, te kunnen comuniceren en te worden begrepen. Echter, de internationale verspreiding van het Engels lijkt niet te stoppen en uit enquêtes bijkt dat het behalen van een bepaald niveau in het Engels de prioriteit heeft voor het grootste deel van de Europese taalleerders (één op de drie Europeanen beweert gespekken in het Engels te kunnen te kunnen voeren, volgens de Eurobarometer).
Als dit niveau bereikt is, is er toch geen reden om bij het leren van Engels te stoppen? Veel andere talen zijn ook waardevole instrumenten in het leven, voor zowel werk als reizen. Één van de ironieën van de globaliserende wereld is dat het de marginale waarde van het Engels vermindert. Naarmate meer mensen hun kennis in deze hedendaagse ‘lingua franca’ ontwikkelen, gaat het vermogen om een extra taal te spreken een verschil uit maken. Bij werk en school zullen Engelstaligen moeten concurreren met kandidaten die naast hun moedertaal ook nog Engels speken, met daarnaast vaak ook nog een basiskennis van een derde of zelfs vierde taal. Een goede taalkenis heeft niet alleen economische voordelen. Het stelt ons in staat nieuwe mensen te leren kennen, hun cultuur en houding te begrijpen, en het geeft ons meer mentale flexibiliteit omdat we in staat worden gesteld om te gaan met verschilende invalshoeken en systemen en flexibeler kunnen omgaan met verschillende perspectieven. We moeten de waarde van een taal leren niet onderschatten, het geeft ons inzicht in de mensen, culturen en tradities van andere landen. Mensen die zelfverzekerder kunnen comuniceren met mensen afkomstig uit andere landen en culturen, zijn zelf vaker ook meer tolerant. En vergeet niet dat eentaligheid je afhankelijk maakt van de taalkennis en welwillendheid van anderen. Het leren van een andere taal gaat om meer dan een handige vaardigheid leren alleen – het weerspiegelt een houding, respect voor de identiteit en cultuur van anderen, en tolerantie voor diversiteit.
De Raad van Europa heeft een programma opgericht dat mensen in staat moet stellen om hun kennis in een andere taal te verbeteren. “The European Language Portfolio project” zet zich in om mensen te ondersteunen hun taalkennis uit te breiden en om bij te houden wat er allemaal is bijgeleerd. Op die manier kan het worden geraadpleegd bij het starten van een nieuwe opleiding of bij het solliciteren op een baan in zowel het thuisland als in het buitenland. Gebaseerd op een rasterontwerp kunnen taalleerders hun capaciteiten in kaart brengen – verstaan, lezen, spreken en schrijven – en dit niveau indelen volgens de zes Europese referentieniveaus. Deze niveaus zijn door de belangrijkste instanties in Europe, de lidstaten en de EU goedgekeurd, en maken deel uit van Europass, een systeem ontworpen om individuele talenten in kaart te brengen en vergelijkingen mogelijk te maken in alle lidstaten. Een van de belangrijkste doelen van de Europese Dag van de Talen is het benadrukken van het belang van het leren van taal en het feit dat talen leren een levenslang proces is. Veel volwassenen denken dat ze hun kans om een nieuwe taal te leren hebben gemist (of verspild) tijdens hun studie en dat het nu te laat is voor een nieuwe poging. Het is echter nooit te laat. Overal in Europa zijn lessen, programma’s en materialen (boeken en cd’s) beschikbaar om je talenkennis te verbeteren. Wat meestal ontbreekt is de motivatie om de angst voor het leren van taal te overwinnen. Veel mensen ontwikkelen talen nu school of universiteit. Dit is geen verrassing; op school wordt het leren van talen vaak gezien als een verplichting en niet als een mogelijkheid. Pas wanneer we de wereld beginnen te verkennen, voor werk of vakantie, gaan we het nut van andere talen inzien. En om nog een laatste zetje in de goede richting te geven, het meer talen je leert, hoe makelijker het steeds wordt. Dus wanneer je die eerste stap eenmaal hebt genomen, en je wil een poging doen tot het leren van Hongaars of Chinees, probeer het dan gewoon.
Als je je taalvaardigheid wil onwikkelen, en je wil meer weten over de Europese Dag van de Talen, dan kun je handige informatie vinden op de volgende websites:
Het antwoord op de openingsvraag is 'praat met mij' in het Albanees.
Neil Madden is een freelance journalist in Strasbourg